بازگشت
ثروت ۳۰۰ ميليارددالرى
ارسالي احمدمنصوردرويش ارسالي احمدمنصوردرويش


شايد به آسانى بتوان فهميد افرادى كه ۳۰۰ ميليارددالر پول دارند، با ثروتشان چه كار مى كنند. بنا به اعلام وزارت انرژى آمريكا، اين رقم، مجموع درآمد كشورهاى اوپك در سال جارى ميلادى است. به لطف افزايش قيمت هاى نفت كه تا چند هفته پيش به مرز ۵۰ دالر رسيد، درآمد صادراتى اين كارتل نفتى به ۳ برابر رقم سال ۱۹۹۸ رسيده، زمانى كه هر بشكه نفت فقط ۱۰ دالر فروخته مى شد .
در حقيقت، پى بردن به كنه اين بازار كار آسانى نيست. يكى از دلايلش اين است كه حجم نفت صادر شده دقيقاً معين نيست زيرا اوپك درباره ظرفيت توليدش پنهان كارى مى كند. از همين رو، نمى توان با دقت درباره درآمدهاى اوپك صحبت كرد. «شريف غالب» از نشريه گروه اطلاعات انرژى با استفاده از فرض هاى وزارت انرژى آمريكا به رقم ۳۶۰ ميليارددالر مى رسد در مورد اين كه اين پول چگونه صرف مى شود، دشوار مى توان از فهرست هزينه هاى داخلى اوپك سر درآورد، زيرا بودجه اكثر كشورهاى عضو با اسنادى كه ارائه مى دهند، همخوانى ندارد. به علاوه، تأثير دالرهاى نفتى بر نظام مالى جهان به سختى قابل محاسبه است، خاصه زمانى كه رشد اقتصادى مناسب است، اعتبار به آسانى تأمين مى شود و منابع نقدينگى را دشوار مى توان شناسايى كرد .

تاريخ گواهى مى دهد كه دالرهاى نفتى مى تواند هم براى توليدكنندگان و هم براى ديگران دردسرساز شود. در خلال آخرين رونق بزرگ قيمتهاى نفت در دهه ۱۹۷۰ كشورهاى اوپك پولشان را دست و دلبازانه صرف پروژه هاى زيربنايى و مبالغ هنگفتى را نيز در بانكهاى خارجى سرمايه گذارى كردند. اولى موجب شد اختلالاتى غير قابل پيش بينى در اقتصادشان ايجاد گردد و دومى نيز معايب خودش را داشت، زيرا بانكهاى غربى آزادانه به كشورهاى در حال توسعه وام دادند. اين امردر آن زمان عادى به نظر مى آمد، چون به هر حال كشورهاى فقير به سرمايه نياز داشتند. افسوس كه پول زيادى قرض داده و گرفته شد و بانكداران دستپاچه شدند، زيرا بسيارى از كشورهاى فقير جهان عملكرد ضعيفى داشتند و اقتصادشان به زير بار بدهى سنگينى رفت اين دفعه شايد زياد جاى نگرانى نباشد. يك دليلش اين است كه درآمد بادآورده نفتى كمتر شده است. اگرچه درآمدهاى ۳۰۰ ميليارددالرى از لحاظ اسمى به بزرگترين رقم اوپك نزديك باشد، اما وقتى كه تورم را مد نظر مى گيريم، مى بينيم اين رقم به مراتب پايين تر از اوجش است با اين حال توليدكنندگان نفت مبلغ قابل ملاحظه اى در خزانه خود ريخته اند. مؤسسه فاينانس بين الملل برآورد مى كند كه ۶ اقتصاد بزرگ خليج فارس در ۳ سال آينده ۲۰۰ ميليارددلار صرف زيرساختهاى خود خواهند كرد اما مجموع مازاد مالى شان در سال جارى و سال آينده حدود ۱۰ درصد توليد ناخالص داخلى آنها خواهد بود. آنها همچنين پول زيادى را در خارج سرمايه گذارى خواهند كرد و مجموع مازاد بودجه جارى اين ۶ كشور در سال جارى و سال آينده ۷۰ ميليارددالر يا حدود ۱۵ درصد توليد ناخالص داخلى شان خواهد بود. برخى نگران اين هستند كه اين پول بادآورده به تكرار اشتباهات گذشته به صورت خرج هاى داخلى محبوب ولى ناپايدار بينجامد كه تأسفبار خواهد بود، زيرا شوك اخير كه قيمت هاى هر بشكه نفت را تا ۱۰ دالر رساند، بسيارى از كشورهاى توليدكننده نفت را بر آن داشت كه اصلاحات آميخته با يارانه، خصوصى سازى تجارت و سياست هاى مالى سالمتر را به اجرا بگذارند. اين نگرانى در مورد توليدكنندگان بزرگ خليج فارس نابجاست. تاكنون به نظر مى آيد اين كشورها بخصوص عربستان سعودى اين ثروت بادآورده را صرف بازپرداخت بدهى ها و ايجاد توازن در بودجه شان كرده اند.
همچنين «فريد محمدى»، از شركت مشاوره اى پى اف سى انرژى، مى گويد كه رشد جمعيت در چند دهه گذشته سبب مى شود كه امروزه توان اين اقتصادها براى جذب خرج هاى بيشتر دولت به مراتب بيشتر از ۳ دهه پيش باشد. در مورد ونزوئلا و روسيه جاى نگرانى بيشتر است.
هوگو چاوز، رئيس جمهورى ونزوئلا، با زيركى سياسى ولو نه اقتصادى، از پول بادآورده نفت براى اشاعه برنامه هاى سوسياليستى استفاده كرده است. در روسيه كه اكنون براى تصاحب عنوان بزرگترين توليدكننده نفت با عربستان سعودى رقابت دارد، نشانه هايى ديده مى شود مبنى بر اين كه ولاديمير پوتين، كه اخيراً پنجه حكومت بر بخشهاى گو ناگون انرژى را محكم تر كرد، شايد بزودى كمربند بودجه را شل كند.
مقامات روسيه كوشيده اند با ايجاد صندوق ذخيره ارزى براى جذب درآمدهاى اضافى نفت از فشار وارده به روبل بكاهند، اما متأسفانه سياستمداران به اين اندوخته چشم طمع دوخته اند. اگرچه «آلكسى كودرين»، وزير دارايى، قول داده بود اين پول صرف بازپرداخت بدهى و مستمرى ها شود، اما برخى از تحليلگران نگرانند كه «ميخاييل فرادكف» ، نخست وزير، كه وظيفه دارد هدف آقاى پوتين براى مضاعف كردن توليد ناخالص داخلى را تا سال ۲۰۱۰ محقق سازد، انديشه هاى ديگرى در سر بپروراند.
اخيراً خانم «آن كروگر» ازمقامات ارشد صندوق بين المللى پول علناً هشدار داد روسها فريب تراز ظاهرى دخل و خرج شان را نخورند و به بى بندوبارى مالى آلوده نشوند ارزيابى تأثير درآمدهاى اضافى نفت بر بازارهاى بين المللى مالى دشوار است.
ردگيرى جريان نقدينگى هرگز آسان نيست، مخصوصاً وقتى كه منابع مشتاقند آن را سربسته نگه دارند. نجواهايى در محافل نفتى به گوش مى رسد مبنى بر اينكه اعضاى اوپك بخصوص عربستان مى خواهند پول جديدشان را به خاطر «موشكافى پس از ۱۱سپتامبر» تا حدامكان از بانكها و بازارهاى آمريكايى دور نگه دارند.
مثلاً آمار رسمى در مورد اسكناس هاى خزانه دارى آمريكا نشان مى دهدكه دارايى كشورهاى اوپك حدود ۴۴ ميليارد دلار، ۸ميليارد دالر كمتر از ۲سال پيش است.
«ربكا مك كافرين» از بانك «مورگان استنلى » كه ثرو ت بادآورده اخير را بررسى كرده، اعتقاد داردكه اين كارتل حتى از كالاهاى آمريكايى اجتناب مى كند.
از ابتداى سال جارى ميلادى واردات توليدكنندگان نفت از منطقه يورو نسبت به سال پيش ۲۵درصد و از آمريكا فقط ۸درصد رشد داشته است.
در همين حال، دهها ميليارد دالر به صندوق هاى خارجى اى واريز مى شود كه برخى از توليدكنندگان داير كرده اند. مثلاً حسابهاى ناروي حاوى ۱۴۰ميليارد دالر است و شايد امسال ۱۳ميليارد دالر ديگر دريافت كند. ساير كشورها از جمله مكسيكو، آذربايجان، قزاقستان و تيمورشرقى صندوقهاى مشابهى داير كرده اند و پول اوپك را به آن مى ريزند. حالا روسيه نيز د ارد به اين باشگاه مى پيوندد .
برخى درباره ارزش اين حسابها ترديد دارند و عنوان مقاله اخير فصلنامه صندوق بين المللى پول به همين موضوع مى پرداخت: «صندوقهاى نفت: مشكلاتى به صورت راه حل».
اين صندوقچه چه براى كشورهاى توليدكننده نفت مفيد باشند و چه نباشند، سرمايه گذارى شان در بازارهاى خارجى فعلاً مايه نگرانى نيست.

خانم مك كافرين پيش بينى مى كند كه كارتل اوپك تنها ۵درصد جريان سرمايه فرامرزى را در اختيار دارد. اين برآورد با تخمين مؤسسه فاينانس بين الملل مبنى بر اينكه ۶كشور بزرگ خليج فارس در ۵سال گذشته دارايى هاى خارجى خود را ساليانه ۳۰ميليارد دلار افزايش داده اند، همخوانى دارد. احتمال مى رود امسال و سال آينده آنها اين رقم را به ۸۰ميليارد دالر برسانند
شايد اين مبلغ هنگفتى به نظر آيد، ولى با توجه به اينكه اقتصاد جهان بسيار بزرگتر از آخرين دوره رونق اوپك شده، خانم مك كافرين چنين نتيجه مى گيرد كه آن كوچكتر از آن است كه بتواند تأثيرى بزرگ داشته باشد.
در حال حاضر جهان از تهديد مجدد دالرهاى نفتى در امان است.
October 8th, 2004


  برداشت و بازنویسی درونمایه این تارنما در جاهای دیگر آزاد است. خواهشمندم، خاستگاه را یادآوری نمایید.
 
بازگشت
علمي و معلوماتي